7 Семинар тапсырмасы
ЖОО СТУДЕНТТЕРІНІҢ ОҚУ-ЗЕРТТЕУ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ МЕН НЫСАНДАРЫ
Талқылауға арналған сұрақтар:
1. «Оқу-зерттеу жұмысы» және «ғылыми-зерттеу жұмысы» ұғымдары;
2. Студенттердің оқу-зерттеу және ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу нысаны;
3. Дәріс конспектісі.
Тапсырма 1. Теориялық материалды өзіңіз оқып шығыңыз, ақпаратты алу және өңдеу жолдары туралы коллоквиумға дайындалыңыз:
Табысты оқу үшін, терең және берік, ең бастысы, жоғары оқу орнында оқитын кез-келген пәнді өз бетінше игеру үшін студент оқу еңбегінің дағдыларына ие болуы керек.
Кәсіби дайындықта өзін-өзі тәрбиелеу үлкен рөл атқарады.
Өзін - өзі тәрбиелеу-белгілі бір жеке немесе әлеуметтік маңызды білім беру мақсаттарына қол жеткізуге, танымдық мүдделерді, жалпы мәдени және кәсіби сұраныстарды қанағаттандыруға және біліктілікті арттыруға бағытталған арнайы ұйымдастырылған, Тәуелсіз танымдық қызмет.
Бұл жұмыстың құрылымы да әртүрлі. Ол келесі элементтерден тұрады:
· Дәрістердегі оқу материалын қабылдау және түсіну, дәрістер конспектілерін құрастыру;
· Кітаппен жұмыс, оқу әдебиеттерін зерттеу (оқулықтар, оқу құралдары, бастапқы дереккөздер);
· Оқу ақпаратын өңдеу және оны студенттердің жеке біліміне айналдыру;
· Жаттығулар, қосымша тапсырмалар, тапсырмаларды шешу процесінде білімді бекіту;
· Семинар және практикалық сабақтарда сөз сөйлеуге дайындық;
· Пәндік үйірмелерде, факультативтерде және студенттік ғылыми қоғамдарда жұмыс істеу;
· Рефераттарды, курстық және дипломдық жұмыстарды орындау.
Оқу рефераты-белгілі бір тақырып бойынша әдебиеттерді терең зерттеуді, талдауды және жүйелеуді қажет ететін зерттеу жұмысының бастапқы формаларының бірі. Бұл дағдыларды игеру студенттерге жоғары деңгейге көтерілуге және зерттеу компоненттерімен-курстық және дипломдық жұмыстарды орындауға мүмкіндік береді.
2-тапсырма. Теориялық материалды өзіңіз оқып шығыңыз, әдебиеттермен жұмыс істеу технологиясы туралы коллоквиумға дайындалыңыз:
Кітаппен жұмыс. Бұл студенттердің өзіндік оқу еңбегінің негізгі түрлерінің бірі. Әдеби көздермен жұмыс істей білу болашақ мамандықты игерудің маңызды құралы болып табылады. Тәжірибе көрсеткендей, студенттер кейде кітаппен жұмыс жасауда үлкен қиындықтарға тап болады. Олар әрдайым кітапхана каталогымен қалай жұмыс істеу керектігін білмейді, қажетті әдебиеттерді таңдауда қиындық туғызады, кітаптың жұмыс аппаратын қалай қолдануды білмейді, тарауларды немесе абзацтарды бірден оқи бастайды, мазмұндағы, аннотациядағы, кіріспедегі маңызды көмекші құралдарды жіберіп алады.
Әдеби дереккөзмен танысқан кезде автордың аты-жөніне, атауы мен субтитрлеріне, шыққан жері мен жылына назар аударып, аннотацияны оқып шығу керек. Бұл кітаптың жанрын (оқулық, монография, ғылыми мақалалар жинағы және т.б.), басылымның кімге бағытталғанын (оқырмандардың қай шеңберіне арналған) білуге, мазмұнын анықтауға (кітапта көрсетілген негізгі идея қандай) мүмкіндік береді.
Мазмұнын зерттеу - бұл кітаптың құрылымымен, материалды ұсынудың логикасымен, онда талқыланатын мәселелердің шеңберімен егжей-тегжейлі танысу, оқырманда туындаған сұрақтарға жауап іздеу. Кітап оқудың әртүрлі түрлері бар, таңдау оқырман алға қойған мақсаттарға байланысты.
Еркін, таныстыру оқылымы (диагональ бойынша», абзацтар бойынша, таңдамалы). Тараулардың, абзацтардың басталуы, курсивпен немесе қалың қаріппен жазылған орындар, жеке абзацтар, тұжырымдар ұғымдарының тұжырымдары оқылады.
Жылдам оқу, ол арнайы әдістермен оқытылады және бүкіл мәтінді өте тез және мағыналы оқуға мүмкіндік береді.
Аналитикалық (терең мағыналы) оқудың бірнеше кіші түрлері бар:
- тіркеуші немесе тіркеуші-кітаптың негізгі мазмұнын түсіну үшін барлық сілтемелер мен сілтемелерді ескере отырып, барлық мәтін мұқият оқылады;
- түсіндіру - оқу барысында анықтамалық әдебиеттің көмегімен немесе кеңесшілердің көмегімен барлық түсініксіз жерлер анықталады;
- сыни-талдауды, дереккөзді бағалауды, авторлық позицияны басқа авторлардың көзқарастарымен және өз көзқарастарымен салыстыруды қамтиды;
- шығармашылық - оқудың негізінде өз көзқарасы, проблемаға деген көзқарасы дамиды.
3-тапсырма. Теориялық материалды өзіңіз оқып шығыңыз, коллоквиумға баспа көздерімен өз бетіңізше жұмыс істеу әдістері туралы дайындалыңыз:
Олардың негізгілері:
Реферат-оқылған мазмұнның қысқаша мазмұны, қысқаша жазбасы. Реферат бірінші (өзінен) немесе үшінші тұлғадан жүргізіледі. Бірінші адамның рефераты ойлаудың тәуелсіздігін жақсы дамытады;
Мәтін жоспарын құру. Жоспар қарапайым және күрделі болуы мүмкін. Жоспар құру үшін мәтінді оқығаннан кейін оны бөліктерге бөліп әр бөлікке атау керек;
Тезис-оқылған негізгі ойлардың қысқаша мазмұны;
Дәйексөз (цитирование)-мәтіннен сөзбе-сөз үзінді. Шығу деректері міндетті түрде көрсетіледі (автор, жұмыстың атауы, басылымның орны, баспа үйі, шыққан жылы, беті);
Аннотация (аңдатпа) - маңызды мағынаны жоғалтпай оқылған мазмұнның қысқаша бөлігі,
Рецензиялау-оқылған нәрселер туралы көзқарасыңызды білдіретін қысқаша пікір жазу;
Іздеуден кейін алынған нәрсе туралы анықтама - мәліметтер жасау. Анықтамалар статистикалық, өмірбаяндық, терминологиялық, географиялық және т. б.;
Формальды-логикалық модель жасау — оқылған сөздік - схемалық сурет;
Тақырыптық тезаурус - бөлім, тақырып бойынша негізгі ұғымдардың реттелген кешенін құру;
Идеялар матрицасын құру-әр түрлі авторлардың еңбектеріндегі біртекті заттардың, құбылыстардың салыстырмалы сипаттамалары.
Тапсырма 4. Теориялық материалды өзіңіз оқып шығыңыз, ғылыми кітаптарды оқу ережелері туралы коллоквиумға дайындалыңыз:
1. Кітапты қағазбен және қарындашпен оқу керек. Қолыңызда анықтамалықтар мен сөздіктер болған жөн;
2. Оқу кезінде сіз автордың ойына мұқият назар аударып, жазбаларды жүргізуіңіз керек. Жазу-есте сақтаудың ең жақсы тірегі;
3. Оқу белсенді болуы керек, яғни оқу-рефлексия. Дәл осы оқу мәтінді терең түсінуге және оны мықтап игеруге мүмкіндік береді;
4. Кітапты оқығаннан кейін оның сізге үйреткен жаңа нәрселері туралы ойлану әрқашан жақсы идея;
5. Кітапта оқылған нәрсені ойластырған кезде, оны жалпы білім жүйесінде көрсету үшін жаңасын бұрын зерттелгенмен байланыстыру маңызды;
6. Мүмкіндігінше кітаптың мазмұнын өзінің өмірлік тәжірибесімен байланыстыру керек;
7. Егер кітапты оқуда қиындықтар туындаса, сіз оларды өзіңіз түсінуге тырысуыңыз керек, содан кейін ғана мұғалімдерден көмек сұраңыз.
Тапсырма 5. Оқыңыз және есте сақтаңыз. Аннотация. Аннотация түрлері:
Аннотация-Мазмұны, мақсаты, нысаны және басқа да ерекшеліктері тұрғысынан баспа басылымының (немесе оның бір бөлігінің) қысқаша сипаттамасы.
Аннотация баспа туындыларының мазмұны, оның авторы және жұмыстың артықшылықтары туралы мәліметтерді қамтиды, түсіндірмелі немесе ұсынымдық сипатта болады, ақпараттық органдар мен кітапханалардың қызметкерлері баспа туындыларын жарнамалау және насихаттау үшін пайдаланады.
Аннотация кітаптың титулдық парағының артында орналастырылған, басылымның сипаттамасын, оның негізгі тақырыбы мен мәселелерін қамтиды, объект, жұмыстың мақсаты және оның нәтижесі туралы түсінік береді. Онда осы баспа туындысының тақырыбы мен мақсаты бойынша оған қатысты басқалармен салыстырғанда жаңа нәрсе бейнеленген. Қайта шығару кезінде олар жаңа басылымды алдыңғы басылымнан ерекшелендіретінін көрсетеді. Аннотацияның орташа көлемі-500 баспа таңбасы.
Аннотация түрлері. Мазмұны мен мақсаты бойынша аннотациялар анықтамалық және ұсынымдық болып бөлінеді.
Сипаттамалық немесе Ақпараттық деп те аталатын анықтамалық аннотациялар басылымның тақырыбын сипаттайды, ол туралы кез-келген ақпаратты хабарлайды, бірақ оның сыни бағасын бермейді.
Ұсыныс аннотациялары кітапты сипаттайды және оның дайындық деңгейін, жасын және басқа да ерекшеліктерін ескере отырып, оқырмандардың белгілі бір санатына жарамдылығын бағалайды.
Аннотацияланатын жұмыстың мазмұнын қамтудың толықтығы және оның мақсаты бойынша аннотациялар жалпы және мамандандырылған болып бөлінеді.
Жалпы аннотациялар кітапты тұтастай сипаттайды және оқырмандардың кең ауқымына арналған. Мұндай аннотациялар кітаппен алдын-ала танысу кезінде қажет. Бұл бірінші жуықтауда кітаптың мазмұнын елестетуге, оның зерттелетін сала туралы түсініктерін кеңейтуге пайдалы болатынын түсінуге мүмкіндік береді.
Мамандандырылған аннотациялар тек белгілі бір проблеманы білдіреді және мамандардың тар шеңберіне арналған.
Мамандандырылған аннотацияның бір түрі-кітаптың кейбір мазмұнына қатысты аналитикалық аннотация. Мұндай аннотация белгілі бір тақырыпқа арналған тараулардың, абзацтардың және беттердің қысқаша сипаттамасын береді. Мамандандырылған аннотациялар көбінесе анықтамалық болып табылады.
Аннотациялар шолу немесе топтық болуы мүмкін. Шолу аннотациясында тақырып бойынша жақын екі немесе одан да көп құжаттардың жалпыланған сипаттамасы бар.
Анықтамалық шолу аннотациясы аннотацияланған жұмыстардың әрқайсысында тақырыпты түсіндіру ерекшеліктерін нақтылай отырып, бір тақырыптағы бірнеше кітаптарға (мақалаларға) не ортақ екендігі туралы мәліметтерді біріктіреді.
Ұсынымдық шолу аннотацияларында тақырыпты түсіндірудегі қол жетімділік дәрежесіндегі айырмашылықтар атап өтіледі.
Ауызша аннотация жасау үшін келесі сұрақтарға жауап беру керек:
1. Жұмыс (мақала, монография) қалай аталады?
2. Қайда және қашан басылады?
3. Не арналған?
4. Бұл жұмыста қандай мәселелер қарастырылады?
5. Ол кімге арналған?
Жазбаша аннотацияларда алғашқы екі сұрақ библиографиялық сипаттаманы ауыстырады.
Аннотация өзінің шекті қысқалығына байланысты дәйексөзге жол бермейді, онда түпнұсқаның семантикалық фрагменттері қолданылмайды. Бастапқы дереккөздің негізгі мазмұны қысқаша және нақты түрде беріледі. Аннотацияның ерекшелігі-онда стандартталған сөйлеу айналымдарын қолдану (сөйлеу клишелері).
Тапсырма 6. Аннотация жасаңыз:
Тапсырма: кез-келген журналдан мақаланы (сіздің таңдауыңыз бойынша) оқып, өз бетіңізше реферат жасаңыз. Қиындық туындаған жағдайда төменде келтірілген сөйлеу стандарттарына жүгінуге болады.
1.Мақала (жұмыс) журналда (газетте) жарияланған (орналастырылған, басылған)...
2. Монография баспада жарық көрді...
3. Мақала мәселеге (тақырыпқа, мәселеге) арналған...
4. Мақала жалпылау болып табылады (шолу, презентация, талдау, сипаттама —нені көрсету керек?)...
5. Автор келесі мәселелерді қояды (жарықтандырады) (келесі мәселелерге тоқталады, келесі мәселелерге қатысты)...
6. Мақалада қарастырылады (қозғалады, жалпыланады — не?)...; айтылған (не туралы?)...; баға беріледі (талдау, жалпылау-не?)...; көзқарас ұсынылған (не?)...; сұрақ қойылды (не туралы?)...
7. Мақала бағытталған...; арналған (кімге?)...; пайдалануға болады (кім?)...; қызығушылық тудырады (кім үшін?)...
Білімді бекітуге арналған сұрақтар:
1. Оқу-зерттеу жұмысын орындау формасы мен ғылыми-зерттеу жұмысының айырмашылығы неде.
2. Мәтіннің үлкен көлемін оқу әдістемесі қандай кезеңдерді қамтиды.
3. Студенттік ғылыми-зерттеу жұмыстарының орындалуын кім ұйымдастырады, басқарады.
4. Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмысының негізгі формаларын тізімдеңіз.
5. Оқу материалын жазудың негізгі формалары және жазу технологиялары.
6. Ұғымына анықтама беріңіз ғылыми зерттеу.
7. Ақпаратты алу және өңдеу тәсілдері.
8. Журналдың ғылыми мақаласы.
9. Реферат қандай құрылымдық бөліктерден тұрады.
10. Дәріс функцияларды орындайды.
11. Семинар латын тілінен аударғанда білдіреді.
12. Семинарлардың түрлерін тізімдеңіз.
13. Әдебиетпен жұмыс істеу технологиясы қандай.
14. Баспа көздерімен өзіндік жұмыс әдістерін тізімдеңіз.
15. Ғылыми кітаптарды оқудың негізгі ережелерін келтіріңіз.
16. Тезистердің негізгі түрлерін тізімдеңіз.
17. Тезистерді жазу реті.
18. Реферат ұғымына анықтама беріңіз.
19. Дәйексөздерді рефератқа енгізу жолдарын тізімдеңіз.
20. Реферат ұғымына анықтама беріңіз.